Kultura Okiem Svetomira

W czasie sedewakancji najczęściej poruszaną w mediach kwestią związaną z tym tematem są szanse poszczególnych kandydatów na konklawe. Redakcje wszelkiego typu i sortu prześcigają się w typowaniu faworytów. Sam napisałem o tym osobny artykuł. Dużo mniej uwagi media poświęcają kwestii imienia pontyfikalnego, jakie przybierze przyszły papież. Natomiast niektóre firmy bukmacherskie umożliwiają zawieranie zakładów nie tylko dotyczących osoby elekta, ale także imienia, które wybierze. W związku z tym publikują swoje przewidywania w tej materii. Z braku poważnych opracowań medialnych to właśnie owe prognozy bukmacherskie stały się pożywką dla analiz i komentarzy internautów. Tak było w 2013 roku, tak zapewne będzie i obecnie Największą popularność zyskały sobie wówczas typowania serwisu Paddy Power, obecnie w Polsce zablokowanego i na nich oprałem się w swoim artykule na ten temat napisanym 12 lat temu.

Z powodu tej blokady nie jestem w stanie podejrzeć aktualnych typów tej firmy, dlatego też w swoich analizach wyjdę od typów popularnego serwisu Fortuna. Oto one, w kolejności od najbardziej, zdaniem autorów prawdopodobnego: Franciszek, Benedykt, Jan Paweł, Leon, Urban, Mikołaj, Jan, Adrian, Aleksander, Grzegorz, Stefan, Klemens, Marcin, Juliusz, Pius, Celestyn, Anastazy, Honoriusz. Warto je omówić po kolei. Wszystkie bowiem są realne, wszystkie były noszone przez papieży ostatniego tysiąclecia, a mniej więcej na tysiąc lat w głąb się sięga w takich przypadkach. Zestawienie jest więc dość dobre i przemyślane. Kilka jest mniej prawdopodobnych, kilku brakuje. Do tej listy powinno się dopisać takie klasyczne imiona papieskie jak Paweł, Bonifacy, Innocenty i Sykstus.

Franciszek II to dość realny wybór. Takie imię mógłby wybrać papież chcący ściśle kontynuować linię bezpośredniego poprzednika. To imię pasowałoby do takich kandydatów jak Matteo Maria Zuppi, Pietro Parolin, Mario Grech, czy Luis Antonio Gokim Tagle.

Benedykt XVII to równie realny wybór, możliwy dla tych elektów, którzy chcieliby kontynuować linię Benedykta XVI. Imię pasowałoby do takich kandydatów jak Robert Sarah, Raymond Leo Burke, czy Albert Malcolm Ranjith Patabendige Don.

Jan Paweł III wydaje się zdecydowanie mniej prawdopodobny. Zbyt się kojarzy z Janem Pawłem II, który obecnie nie cieszy się zbyt dobrą sławą nie tylko w świecie, ale i w Kościele powszechnym. Jedynym papabilem, który moim zdaniem mógłby je przyjąć jest węgierski kardynał Péter Erdő. Pomysł multiplikowania Janów Pawłów bardziej pasuje do literatury niż do życia. Pięciu kolejnych papieży Janów Pawłów umieścił w swojej postapokaliptycznej powieści „Świat popiołów” Jan Dobraczyński. Nie wiem, czy było to zamierzone, ale ten dobór imion podkreślał brak realizmu świata przedstawionego.

Leon XIV to bardzo sympatyczne imię. Kojarzy się z Leonem XIII, papieżem, który zainaugurował Katolicką Naukę Społeczną. Imię Leon jest więc idealne dla papieża z krajów Trzeciego Świata, w których kwestie społeczne są wyjątkowo palące. A więc mogą je przybrać tacy kandydaci jak Fridolin Ambongo Besungu OFMCap, Robert Sarah, Luis Antonio Gokim Tagle, czy Albert Malcolm Ranjith Patabendige Don.

Urban IX to imię pasujące do papieża Rzymianina, a także do papieża będącego wcześniej patriarchą Jerozolimy, bo obydwie te godności piastował Urban IV w XIII wieku. Mogliby więc je wybrać kardynałowie Pietro Parolin lub Pierbattista Pizzaballa OFM.

Mikołaj VI jest dość uniwersalnym imieniem, mógłby je wybrać każdy papabile. Podobna sytuacja dotyczy imion Stefan, Klemens, Marcin, Juliusz, Celestyn, i Honoriusz. Jako ciekawostkę warto przypomnieć, że imię Klemens było proponowane Franciszkowi.

Jan XXIV to imię, które mógłby wybrać entuzjasta Soboru Watykańskiego II. Pasowałoby więc do takich kandydatów jak Matteo Maria Zuppi, Pietro Parolin, Mario Grech, czy Luis Antonio Gokim Tagle.

Adrian VII również byłby imieniem dość uniwersalnym, tyle że szczególnie pasującym do kardynała z Niderlandów, czyli Willema Jacobusa Eijka. Trochę zmniejsza szansę na wybór takiego imienia pojawienie się takiego papieża w powieści Fredericka Rolfe’a, Ale tylko trochę, bo to mało znana książka.

Aleksander IX również byłby uniwersalny, gdyby nie kojarzył się z Aleksandrem VI, za którym ciągnie się czarna legenda.

Grzegorz XVII się raczej nie pojawi, gdyż było kilku antypapieży o tym imieniu. Co prawda współcześni antypapieże są zjawiskiem marginalnym, czy wręcz marginesowym, ale nie zmienia to faktu, że imion antypapieskich się nie wybiera, przynajmniej na świeżo.

Pius XIII również jest raczej niemożliwy. Po pierwsze, jak już zaznaczono wyżej, zasadniczo papieże unikają wybierania imion, których używali niedawni antypapieże. Co prawda obecne antypapiestwo jest zjawiskiem o marginalnym znaczeniu, jednak o. Lucjan Pulvermacher OFM Cap., który występował jako Pius XIII, zyskał swego czasu pewien rozgłos medialny, wskutek czego istnieje niewielkie ryzyko pomieszania. A tego zapewne każdy przyszły papież chciałby uniknąć. Po drugie, imię Pius obecnie niesie pewien ładunek konfrontacji. Pozytywnie konotuje w zasadzie jedynie wśród ewidentnych tradycjonalistów, ale ci są w Kościele niewielką mniejszością. Z racji tego, że imię Pius nosiło dwóch ostatnich papieży przed Soborem Watykańskim II, jego wybór byłby jednoznaczną deklaracją woli odejścia od spuścizny tegoż soboru. Na taką zaś deklarację w obecnej sytuacji nie zdecyduje się nawet najbardziej konserwatywny papież, gdyż wywołałaby ona niechybnie schizmę w Kościele, a tej niewątpliwie taki pontifex by nie pragnął. Po trzecie imię Pius kojarzy się z serialem „Młody papież” a i takich skojarzeń przyszły Następca Świętego Piotra, ktokolwiek nim będzie, zapewne wolałby uniknąć.

Ciekawym imieniem jest Anastazy V. Również jest to imię uniwersalne, a do tego kojarzy się ze Zmartwychwstaniem. Papież Franciszek zmarł w czasie Świąt Zmartwychwstania Pańskiego, konklawe odbędzie się w Okresie Wielkanocnym, imię Anastazy podkreśliło by to symbolicznie. Z tego samego powodu niewykluczony jest też wybór imienia Paschalis III. Nie jest to niemożliwe, bo Paschalis II żył w XI-XII wieku, a więc jest to nadal imię papieskie.

Z imion niewymienionych przez Fortunę Bonifacy, Innocenty i Sykstus są uniwersalne, a Paweł ma takie same konotacje jak Jan. Możliwy jest także wybór imienia „niepapieskiego”. Franciszek już takim nie jest, a le są jeszcze Ignacy, Dominik, Augustyn, Ambroży, Tomasz i wiele innych. Po papieżu Franciszku nie da się z jakimś dużym prawdopodobieństwem przewidzieć imienia kolejnego papieża, a nawet wskazać dwóch czy trzech imion pewnych. Możliwości jest wiele, wybór jest szeroki.

Na tytułowe pytanie można odpowiedzieć „każdy mężczyzna ochrzczony” i będzie to zgodne z prawem kanonicznym, ale chyba nie takiej odpowiedzi pragną ci, którzy szukają jej teraz, kilka tygodni po śmierci papieża Franciszka. W praktyce od setek lat nie zdarzyło się, aby wybrano kogoś, kto nie jest obecny na konklawe. Zajmijmy się więc kardynałami, którzy na najbliższym konklawe najprawdopodobniej będą obecni, a właściwie tymi kilkunastoma, których szanse zdają się być większe niż pozostałej setki z górą.

Najpierw warto wykluczyć całe grupy, których szanse są minimalne. W 2013 roku taką grupą byli niewłoscy kardynałowie europejscy, w 2025 są nią kardynałowie latynoamerykańscy. Natomiast Niemcy i Polacy stracili chyba już swój status chwilowo niewybieralnych, ale mimo to nie widać ich w gronie największych faworytów.

Na pewno w owym gronie faworytów są Włosi. Co najmniej trzej. Matteo Maria Zuppi (ur.1955) jest metropolitą bolońskim od 2015 roku, kardynałem od 2019, pzewodniczącym Konferencji Episkopatu Włoch od 2022. Mówi się, że jego poglądy są bardzo zbliżone do poglądów papieża Franciszka. Pietro Parolin (ur. 1955) wieloletni dyplomata watykański, od 2013 roku Sekretarz Stanu, od 2014 kardynał i członek Rady Kardynałów (ciało utworzone przez papieża Franciszka, złożone z jego bliskich współpracowników). Jeden z najbliższych współpracowników papieża Franciszka. Pierbattista Pizzaballa OFM (ur. 1965) jest franciszkaninem, od 2020 roku łacińskim patriarchą Jerozolimy (wcześniej był przez cztery lata administratorem apostolskim Jerozolimy), przewodniczącym Konferencji Biskupów Łacińskich Regionów Arabskich, a od 2023 kardynałem. Jest bardzo ceniony na Bliskim Wschodzie, nie tylko przez katolików, ale i przez wyznawców innych religii. Wszyscy trzej należą do najpoważniejszych kandydatów, z tym że szanse kardynała Parolina oceniam nieco niżej od pozostałej dwójki, gdyż jeszcze nigdy Sekretarz Stanu nie został papieżem. Wynika to ze specyfiki tej funkcji, która jest bardziej światowa niż religijna. Kardynała Parolina obciążają też porozumienia z komunistycznymi Chinami, źle odbierane przez większość katolików na całym świecie.

Z innych krajów Europy najpoważniejszym kandydatem jest maltański kardynał Mario Grech (ur. 1957). Był biskupem Gozo na Malcie od roku 2005 do 2019. Od 2020 jest sekretarze generalnym Synodu Biskupów i kardynałem. Z woli papieża Franciszka kieruje całym procesem synodalnym.

Sporo mówi się o Afryce. Najpoważniejszym kandydatem afrykańskim jest kardynał Fridolin Ambongo Besungu OFMCap (ur.1960)z Konga-Kinszasa (dawniej Kongo-Léopoldville, następnie Zair). Jest kapucynem, od 2018 roku metropolitą kinszaskim, od 2019 kardynałem, a od 2020 członkiem Rady Kardynałów. Uchodzi za konserwatystę, politycznie zaś za zwolennika Donalda Trumpa. Innym niepozbawionym szans na wybór kardynałem afrykańskim jest Robert Sarah (ur. 1945) z Gwinei. Był metropolitą Konakry w latach 1979-2001, od 2001 wysoko postawionym kurialistą, w latach 2014-2021 prefektem Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Kardynałem jest od 2010. Był bliskim współpracownikiem Benedykta XVI. Uchodzi za konserwatystę, a nawet tradycjonalistę.

O ile kardynałowie afrykańscy są postrzegani jako konserwatywni, to większość hierarchów z Azji należy do obozu postępowego. Najbardziej znanym z tego grona jest filipiński kardynał Luis Antonio Gokim Tagle (ur.1957). Był arcybiskupem metropolitą Manili i prymasem Filipin w latach 2011–2019, następnie prefektem Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów w latach 2019–2022. Kardynałem jest od 2012. Uchodzi za dość radykalnego postępowca, Mniej znany, ale coraz bardziej wpływowy jest singapurski kardynał William Goh Seng Chye (ur. 1957). Jest arcybiskupem Singapuru od 2013 roku, kardynałem od 2022. Jest bardzo zaangażowany w dialog międzyreligijny. Na tym tle poglądami wyróżnia się lankijski kardynał Albert Malcolm Ranjith Patabendige Don (ur. 1947). Był kurialistą rzymskim, od 2009 roku jest arcybiskupem Colombo, a od 2010 kardynałem. Był współpracownikiem Benedykta XVI, ma poglądy konserwatywno-tradycyjne. Z racji skupienia na pracy duszpasterskiej byłby dla liberałów bardziej strawny niż pozostali kandydaci tradycyjni.

Nie można też pomijać Ameryki Północnej. Hierarchowie z tego kontynentu rzadko się pojawiają na medialnych listach kandydatów. Nie znaczy to jednak, że są bez szans. Osobiście chciałbym zwrócić uwagę na dwóch – jednego konserwatywnego i jednego postępowego. Kardynał Raymond Leo Burke (ur.1948) jest swego rodzaju twarzą konserwatywnego skrzydła w Kościele. Był metropolitą Saint Louis w latach 2004–2008, a następnie wysokim urzędnikiem Kurii Rzymskiej. Kardynałem jest od 2010 roku. Słynie z noszenia majestatycznych szat. Warto też zwrócić uwagę na Wiltona Daniela Gregory’ego (ur.1947) Był on metropolitą atlanckim w latach 2005–2019 i metropolitą waszyngtońskim w latach 2019–2025. Kardynałem jest od 2020. Urodził się jako protestant, na katolicyzm konwertował w młodości. Ostatnio zasłynął przepraszaniem środowiska LGBT, co mogło zwiększyć jego poparcie w kręgach postępowych. Nie bez znaczenia jest również jego afroamerykańskie pochodzenie.

Na koniec słów parę o Polakach. Nie liczą się zbytnio w tym konklawe, choć nazwisko jednego z nich bywa wymieniane na listach kandydatów. To kardynał Konrad Krajewski (ur.1963) Jest jałmużnikiem papieskim od 2013, był prefektem Dykasterii ds. Posługi Miłosierdzia w latach 2022–2025. Kardynałem jest od 2018 roku. Słynie z troski o ubogich i spektakularnych działań na ich rzecz. Mówi się jednak o nim, że nie ma „formatu papieskiego”. Format papieski ma z kolei Grzegorz Wojciech Ryś (ur. 1964) metropolita łódzki od 2017, kardynał od 2023. Jest jednak mało znany poza Polską.

Jest bardzo prawdopodobne, że kolejnym papieżem będzie ktoś z powyższej listy. Moim zdaniem największe szanse mają kardynałowie Matteo Maria Zuppi, Pierbattista Pizzaballa i Mario Grech. Trzeba jednak pamiętać, że w 2013 roku za faworytów uchodzili kardynałowie Angelo Scola i Odilo Sherer. Nie tylko żaden z nich nie został papieżem, ale z czasem ich pozycja osłabła i obecnie nie są już uznawani za liczących się kandydatów. Żołnierze strzelają, Pan Bóg kule nosi.